Äîáðå äîøëè â ðóáðèêàòà „Ñëóøàéòå Âåé" â ñåðèÿòà „Èñòîðèè çà îòêðèòèÿòà".
Ñàïóíúò âñåêèäíåâíî ñå èçïîëçâà â íàøèÿ æèâîò, ñúùî å è åäíî îò íàé-âàæíèòå õèìè÷åñêè îòêðèòèÿ. Ìíîãî õîðà ñìÿòàò, ÷å ñàïóíúò ñå å ïîÿâèë â áëèçêîòî ìèíàëî, íî âñúùíîñò òîé áå îòêðèò îùå ïî âðåìå íà Âàâèëîíñêàòà öèâèëèçàöèÿ.
3000 ã. ïð.í.åð. øóìåðèòå çàïî÷âàò äà ïðàâÿò ñàïóí, à 600 ã. ïð.í.åð. ôèíèêèéöèòå ñúùî çàïî÷âàò äà ïðàâÿò âèä ïþðå, êîåòî ìîæå äà ñå èçïîëçâà çà ïðåìàõâàíå íà ìðúñíèòå ïåòíà îò äðåõèòå. Îáà÷å, ðèìëÿíèòå íå ïîçíàâàò ïúðâîíà÷àëíèÿ ñàïóí, òå ãî âíàñÿò îò Ãàëèÿ.  íà÷àëîòî ðèìèòå áîÿäèñâàò êîñà ñúñ ñàïóí. Ðèìñêèÿò ïèñàòåë Ïóëèíè (23-79) ïèøå â „Èñòîðèÿ íà ïðèðîäàòà": „Ñàïóíúò å íàïðàâåí îò âèä äúðâåñåí ïðàõ è êîçèÿ ëîé." Ïðåç âòîðèÿ âåê, ðèìñêèÿò àïòåêàð Ãàëåí (Galen, 130-200) ïðåäëàãà õîðàòà äà èçïîëçâàò ñàïóí çà èç÷èñòâàíå íà ìðúñîòèèòå, òàêà ÷å ñàïóíúò ñå ðàçïðîñòðàíÿâà âñå ïî-øèðîêî, îñîáåíî îò 2-ðè äî 8-ìè âåê â ïîâå÷åòî þæíîåâðîïåéñêè ñòðàíè.
Ïîðàäè íàëè÷èåòî íà ãîëÿìî êîëè÷åñòâî íà ìàñëèíîâî îëèî è âèä ìèíåðàë – àëêàëíè âåùåñòâà, ñàïóí ñå ïðîèçâåæäà ãëàâíî â Ìàðñèëèÿ (Ôðàíöèÿ), Ãåíóà (Èòàëèÿ), Âåíåöèÿ è Ñàâîíà. Äóìàòà „ñàïóí" íà ôðåíñêè è èòàëèàíñêè å äîøëà îò Ñàâîíà.
Îáà÷å, âúïðåêè ÷å õîðàòà èçïîëçâàò øèðîêî ñàïóíè, íî íå çíàÿò çàùî òîé ïðåìàõâà ìðúñîòèèòå. Åäâà íåîòäàâíà ïðè÷èíàòà áå îòêðèòà.
Àëêàëíè âåùåñòâà å åäèí îò íàé-åëåìåíòàðíèòå ñúñòàâêè íà ñàïóíà, êîéòî ñå ïîëó÷àâà ñëåä õèìè÷åñêàòà ðåàêöèÿ íà ïÿñúê, âúãëåí ïðàõ è âóëêàíè÷íè êàìúíè. Ñìåñòà îò âúãëåíè ïðàõ è æèâîòèíñêà ëîé îáðàçîâà àëêàëíè ñúåäèíåíèÿ, êîèòî ìîãàò äà ðàçòâàðÿò ìðúñîòèèòå è ñëåä òîâà ãè èçõâúðëÿ îò ïîâúðõíîñòòà íà ïëàòà èëè êîæàòà. À ìàñëèíîâîòî îëèî èëè êîçÿòà ëîé ñëóæàò çà îìàçâàíå è íàìàëÿâàíå íà òúðêàíåòî è ïî òîçè íà÷èí ìðúñîòèèòå ñå ðàçòâàðÿò âúâ âîäàòà.
Ïî âðåìå íà Ñðåäíèòå âåêîâå â Åâðîïà, ñàïóíúò ñå èçïîëçâà äîñòà øèðîêî. Ïðåç 1000ã., â Åâðîïà ñå ïîÿâÿâàò íàïðàâåíèòå îò ìàñëèíîâî îëèî è ïðàõîâå îò ðàñòåíèÿòà ñàïóíè, êîèòî ñà âíåñåíè îò ìþñþëìàíñêèòå ñòðàíè. Ïðåç 1300ã. àðîìàòíèÿò ñàïóí å ïðîèçâåäåí â Åâðîïà, íàïðèìåð Ëîíäîí, Êàñòèëèÿ è Âåíåöèÿ, ñà öåíòðîâå çà ïðîèçâîäñòâî íà àðîìàòíè ñàïóíè. À ïðåç 1792ã. ôðåíñêèÿò õèìèê Ëüîáëàí îòêðèâà íà÷èí çà ïðîèçâåæäàíå íà ìíîãî åâòèíè ñàïóíè, êîèòî è äîñåãà ñå èçïîëçâàò â áèòà.
Ñêúïè ïðèÿòåëè, äíåøíàòà ðóáðèêà „Ñëóøàéòå Âåé" ùå ïðèêëþ÷è ñ îòêðèâàíåòî íà ñàïóíà. Íàäÿâàì ñå, ÷å ñëåäâàùàòà ñúáîòà, ïî ñúùîòî âðåìå, îòíîâî ùå ñå ÷óåì. Ëåêà è ïðèÿòíà âå÷åð.
|