Ìèíàëèÿ ïúò çàïî÷íàõ äà âè ðàçêàçâàì çà îñíîâíèòå ïðàâèëà íà êèòàéñêèÿ åòèêåò ïðè õðàíåíå, ñïàçâàíåòî íà êîèòî ïðè ñúâìåñòíî ÿäåíå ñ êèòàéöè, ïðåäïîëàãà, ùå èì íàïðàâÿò äîáðî âïå÷àòëåíèå è ùå çàçäðàâÿò âðúçêèòå âè ñ òÿõ.
Êàêòî âè êàçàõ, àêî êèòàåö âè ïîêàíè íà ìàñà, òîâà îçíà÷àâà, ÷å òîé ùå ïðèãîòâè èëè ïîðú÷à îãðîìíî êîëè÷åñòâî ÿñòèÿ, òúé êàòî êèòàéöèòå ñà ìíîãî ãîðäè îò êóõíÿòà ñè, à è òîâà å íà÷èí äà ïîêàæàò ãîñòîïðèåìñòâîòî ñè. Âàøå çàäúëæåíèå êàòî ãîñò å äà îïèòàòå îò âñè÷êî, êàòî ãî õâàëèòå, ÷å å ìíîãî âêóñíî, è äà ïîêàçâàòå äîáúð àïåòèò. Íå òðÿáâà äà ÿäåòå ñàìî îò åäíî-äâå ÿñòèÿ. Àêî ïîêàíàòà å çà ãîñòóâàíå â äîìà íà íÿêîãî, òîé ùå ïîñòàâè íàé-õóáàâîòî ÿñòèå â öåíòúðà.
Êîãàòî ÿñòèÿòà ñà ñåðâèðàíè íà ìàñàòà, å â ðåäà íà íåùàòà äîìàêèíúò äà âè ñåðâèðà ñúñ ñîáñòâåíèòå ñè êëå÷êè ïàð÷åòà çåëåí÷óöè è ìåñî îò ÿñòèÿòà, êîåòî ïàê å èçðàç íà ãîñòîïðèåìñòâî è ïîäêàíà äà ÿäåòå ïîâå÷å. Âñè÷êî, ïîäíåñåíî âè ïî òîçè íà÷èí, òðÿáâà äà áúäå èçÿäåíî, êàòî ïàê ïîä÷åðòàâàòå, ÷å å ìíîãî âêóñíî. Ðàçáèðà ñå, àêî íå ìîæåòå ñúâñåì äà ïðåãëúòíåòå, òîâà, êîåòî âè å ñëîæåíî ïî òîçè íà÷èí â ÷èíèéêàòà, îòãîâîðåòå ó÷òèâî ñ "áëàãîäàðÿ" è ãî îñòàâåòå âúòðå.
Îñâåí òîâà, íà ìàñàòà âèíàãè èìà ïîíå ÷àéíèê èëè ïúê àëêîõîë è äðóãè íàïèòêè. Îáèêíîâåíî äîìàêèíúò íàëèâà íà âñè÷êè, íî àêî íÿêîé îò ãîñòèòå âçåìå äà ñè íàëåå ñàì, òîé òðÿáâà äà íàëåå èëè äîëåå è íà âñè÷êè îñòàíàëè, áåç èçêëþ÷åíèå.
Êàòî öÿëî, íà ìàñàòà âñè÷êè ñà çàäúëæåíè äà îêàçâàò çíàöè íà óâàæåíèå êúì ïî-âúçðàñòíèòå, õîðàòà, íàðè÷àíè óâàæèòåëíî "ó÷èòåëè" è ãîñòèòå, êàêòî è äà ñå ãðèæàò çà äåöàòà.  òàçè íàñîêà, íàé-äîáðèòå ïàð÷åòà õðàíà ñà äàâàò íà íàé-âúçðàñòíèòå èëè íàé-òà÷åíèÿ ãîñò. Îñâåí òîâà, ïàê â òàçè âðúçêà, êîãàòî çàñòàíåòå ïðåä ìàñàòà å íàé-äîáðå äà ïîïèòàòå äîìàêèíà, êúäå äà ñåäíåòå, çàùîòî çà íÿêîè õîðà òîâà å îò ãîëÿìî çíà÷åíèå.
Ñëåä êàòî äîìàêèíèòå ñå äúðæàò ìíîãî ó÷òèâî è óâàæèòåëíî êúì ãîñòèòå ñè, òå òðÿáâà äà èì îòâúðíàò ñúñ ñúùîòî. Íå òðÿáâà äà ñå çàïî÷âà äà ñå ÿäå, ïðåäè äîìàêèíúò äà ïîäêàíè ñúñ "çàïîâÿäàéòå, ÿæòå!".
Ïîðàäè ôîíåòè÷íèòå îñîáåíîñòè íà êèòàéñêèÿ åçèê, íÿêîè ÿñòèÿ è õðàíè ñà ñúñ ñèìâîëè÷íî çíà÷åíèå, êîåòî ïðîèçëèçà îò îìîôîííîòî èì çâó÷àíå ñ áëàãîïîæåëàíèÿ èëè ïúê ïîðàäè ôîðìàòà èì. Íàïðèìåð, íà ðîæäåí äåí çàäúëæèòåëíî ñå ÿäàò ìàêàðîíåíè èçäåëèÿ, êîèòî ñà ìíîãî äúëãè è ñ òîâà ñå èçðàçÿâà èäåÿòà çà äúëãîëåòèå. Íà ñâàòáåíàòà òðàïåçà ïúê ñå ñëàãàò ñåìêè, ôóðìè è äð., êîèòî çâó÷àò êàòî ïîæåëàíèÿ çà ïîòîìñòâî. Íà ãîëåìèòå ïðàçíèöè çàäúëæèòåëíî ñå ÿäå è ðèáà, òúé êàòî òÿ çâó÷è êàòî éåðîãëèôà "èçîáèëèå" 'þ'. Ðèáàòà ñå ñåðâèðà öÿëà, çàåäíî ñ ãëàâàòà è îïàøêàòà, êàòî òàêà ñèìâîëèçèðà äîáðî íà÷àëî è êðàé íà Íîâàòà ãîäèíà. Ïàòèöàòà ïúê ñå ñìÿòà çà ñèìâîë íà âåðíîñòòà è îñîáåíî â ñåâåðåí Êèòàé òÿ å ñ ãëàâíî ìÿñòî íà ñâàòáåíàòà òðàïåçà.
Ñåãà ùå âè äàì íÿêîëêî ïðàâèëà, êîèòî ÷óæäåíöèòå ïî ïðèíöèï èì å òðóäíî äà ãè çíàÿò ïðåäâàðèòåëíî, è äàæå àêî ãè çàáðàâèòå, ùå áúäåòå èçâèíåí èìåííî çàðàäè èäåÿòà, ÷å ñòå ÷óæäåíåö:
1. Íèêîãà íå çàáèâàéòå ïðú÷èöèòå çà ÿäåíå âåðòèêàëíî â êóïè÷êàòà îðèç, à ãè îñòàâåòå íà ìàñàòà èëè õîðèçîíòàëíî ëåãíàëè âúðõó êóïè÷êàòà èëè ÷èíèéêàòà ñè. Òîâà ñå ñìÿòà çà âðúõ íà íåâúçïèòàíèåòî è íåóâàæåíèåòî êúì äîìàêèíèòå. Òîâà å ïîðàäè ôàêòà, ÷å êîãàòî íÿêîé ïî÷èíå, ïðåä òàáåëêàòà ñ èìåòî ìó ñå ñëàãà êóïè÷êà ñ ïÿñúê èëè îðèç, â êîÿòî ñå çàáèâàò ïðàâè äâå àðîìàòíè ïðú÷èöè. Çàòîâà, àêî ñå íàïðàâè ñúùîòî íà òðàïåçàòà, ñå ñìÿòà çà íàìåê çà ñêîðîøíà ñìúðò íà íÿêîé îò ìàñàòà. Ñúùî òàêà, èçáÿãâàéòå äà äúðæèòå äúëãî âðåìå ïðú÷èöèòå â óñòàòà ñè èëè äà ãè ñìó÷åòå. Íèêîãà íå ñî÷åòå êúì íÿêîãî ñ êëå÷èöèòå, íèòî ïúê äà íàáó÷âàòå õðàíà ñ òÿõ. Òîâà ñúùî ñå ñìÿòà çà íåâúçïèòàíî è íåïðèåìëèâî.
2. Êîãàòî ñè íàëèâàòå ÷àé, êàòî ïîñòàâèòå îáðàòíî ÷àéíèêà íà ìàñàòà, âíèìàâàéòå ÷ó÷óð÷åòî ìó äà íå ñî÷è êúì íèêîãî êîíêðåòíî. Îáèêíîâåíî òîé ñî÷è êúì ìÿñòî, êúäåòî íÿìà íèêîé, èëè âúí îò ìàñàòà.
3. Íå óäðÿéòå ñ êëå÷êèòå ïî êóïè÷êàòà ñè, çàùîòî ïàê ùå îáèäèòå äîìàêèíèòå èëè âèñøåñòîÿùèòå.  Êèòàé ñå çâúíòè ïî ïàíè÷êèòå â 2 ñëó÷àÿ: êîãàòî õðàíàòà ñå áàâè ïðåêàëåíî ìíîãî â ðåñòîðàíò èëè ïúê ïðîñÿöèòå, çà äà ïðèâëåêàò âíèìàíèåòî íà ìèíóâà÷èòå çà ìèëîñòèíÿ. Àêî ãîñòúò áèå ïî êóïè÷êàòà ñ êëå÷êèòå â äîìà íà ÿíêîãî, òîâà å ïðÿêà îáèäà çà äîìàêèíèòå èëè çà ãîòâà÷à.
4. Ãëàâíî â þæåí Êèòàé, íå òðÿáâà ñàìè äà îáðúùàìå ðèáàòà.  Êèòàé ðèáàòà ãëàâíî ñå ãîòâè öÿëà êàòî âñè÷êè ñè âçèìàò ïàð÷åíöà îò íåÿ. Ñëåä êàòî ñå èçÿäå âñè÷êî îò åäíàòà ñòðàíà, òðÿáâà äà ñå ïðåìèíå êúì âòîðàòà.  þæíèòå ìîðñêè ïðîâèíöèè êàòî Ãóàíäóí, Ãóàíñè è Ôóäçèåí íå ìîæå äà ñå îáðúùà ðèáàòà, òúé êàòî òîâà èìà çíà÷åíèå íà "îáðúùàíå íà êîðàáà", ò.å. ëîø êúñìåò çà ðèáàðèòå.  òàêúâ ñëó÷àé, äîìàêèíúò èëè ñåðâèòüîð ùå ñå íàåìàò ñ îáåçêîñòÿâàíåòî íà ðèáàòà.  ñåâåðåí Êèòàé òîâà ïðàâèëî íå å òîëêîâà ðàçïðîñòðàíåíî è ÷åñòî äâàìà îò ìàñàòà çàõâàùàò ðèáàòà çà äâàòà êðàÿ ñ ïðú÷èöèòå è ÿ ïðåîáðúùàò.
Íåêà äà ñè ïðèïîìíèì, êàê çâó÷åøå íà êèòàéñêè "Íàçäðàâå": 'ãàíáåé!'. Äóìàòà çíà÷è áóêâàëíî "ïðåñóøàâàì ÷àøàòà", ñ êîåòî ñå ïîêàçâà èäåÿòà çà èçïèâàíåòî íà ñúäúðæàíèåòî è äî äúíî. Ìàêàðà òîâà äà ñå îòíàñÿ êàòî ïðàâèëî çà òðàäèöèîííèòå ÷àøêè îò 20-30 ìë, ñåãà èìà õîðà, êîèòî ïðåñóøàâàò âîäíè ÷àøè ñ áèðà èëè äðóãà íàïèòêà, äàæå è áåçàëêîõîëíà. Âäèãàíåòî íà íàçäðàâèöà ìîæå äà ñòàâà íåïðåêúñíàòî ïî âðåìå íà ÿäåíåòî, êàòî íå å çàäúëæèòåëíî äà êàçâàòå íåùî, îñâåí äà âäèãíåòå ÷àøàòà ïî-âèñîêî è äà êàæåòå "ãàíáåé!".
È íàêðàÿ äà äîáàâÿ, ÷å ïî èäåÿ, àêî ñòå áèëè ïîêàíåíè îò êèòàéöè íà òðàïåçà, å äîáðå äà èì âúðíåòå æåñòà.
Ñ òîâà ùå çàâúðøèì òåìàòà çà åòèêåòà íà õðàíåíå â Êèòàé. Èìà è äðóãè ïðàâèëà, íî òåçè ñà íàé-îñíîâíèòå, êîèòî òðÿáâà äà ñå çàïîìíÿò è ñå ñïàçâàò ïî ïðèíöèï.
Îò ìåí, Òåÿ, ïîæåëàíèÿ çà âñè÷êî íàé-äîáðî! Äî íîâè ñðåùè!
|