Íàé-ñòàðèòå ñâåäåíèÿ çà ìàãäàíîçà (ãëàâíî êàòî õðàíà) ñå ñðåùàò â åãèïåòñêèòå ïàïèðóñè. Êàêòî îò òÿõ, òàêà è îò ãðúöêè ñú÷èíåíèÿ ëè÷è, ÷å ìàãäàíîçúò å îñîáåíî óâàæàâàí, äîðè ñìÿòàí çà ñâåùåíî ðàñòåíèå. Ãðúöêèÿò ïîåò Àíàêðåîí (VI—V â. •ð. í. å.), âúçïÿâàù âèíîòî, êðàñîòàòà è ëþáîâòà, â ñâîèòå òðóäîâå èçäèãà ìàãäàíîçà êàòî ñèìâîë íà ðàäîñòòà è ñëàâàòà. Íÿêîãà ñå å âÿðâàëî, ÷å ïðèåò ñ õðàíàòà, ìàãäàíîçúò âúçñòàíîâÿâà ñèëèòå è óêðåïâà îðãàíèçìà. Äðåâíèòå íàðîäè ñìÿòàëè, ÷å òåçè, êîèòî ãî êîíñóìèðàò, ñòàâàò ñèëíè è òâúðäè êàòî êàìúê. Òîâà ëè÷è è îò íàó÷íîòî ìó ðîäîâî èìå — ïåòðîçåëèíóì (íà ãðúöêè ïåòðîñ — êàìúê).
Ìàãäàíîçúò å äâåãîäèøíî òðåâèñòî ðàñòåíèå îò ñåì. Öåëèíîâè (Ñåííèêîöâåòíè). Íåãîâà ðîäèíà ñà çåìèòå îêîëî Ñðåäèçåìíî ìîðå.
Äèâîðàñòÿù ñå ñðåùà â Þãîèçòî÷íà Åâðîïà, Çàïàäíà Àçèÿ è Ñåâåðíà Àôðèêà.
Êóëòèâèðàò ñå 2 âèäà ìàãäàíîç — åäèíèÿò çà çåëåíàòà ìàñà, à äðóãèÿò çà êîðåíîïëîäà. Îò ñîðòîâåòå, îòãëåæäàíè çà çåëåíà ìàñà, ñå ñðåùàò ñ ãëàäêè è ñ êúäðàâè ëèñòà. Èçñëåäâàíèÿòà ïîêàçâàò, ÷å êúäðàâèÿò ìàãäàíîç ñúäúðæà ïî-ãîëåìè êîëè÷åñòâà âèòàìèí Ñ.
 Áúëãàðèÿ ñå îòãëåæäà ïðåäèìíî ñîðòúò ñ ãëàäêè ëèñòà.
Êîðåíèòå ìó ñúäúðæàò ñðåäíî 88% âîäà, 3% âúãëåõèäðàòè, 3,1% áåëòú÷èíè, 1,5% ìèíåðàëíè ñîëè, ãëàâíî êàëèé è ôîñôîð, 41ìã% âèòàìèí Ñ, êàðîòèí, âèòàìèí Â6 è äð.
Ëèñòàòà íà ìàãäàíîçà ñúäúðæàò ïðîâèòàìèí À, âèòàìèí Ñ, ôîëèåâà êèñåëèíà, ôëàâîíîèäè, çàõàðè, áåëòú÷íè âåùåñòâà è äð.
Ëèñòàòà íà ìàãäàíîçà ñà áîãàòè íà ìèíåðàëíè âåùåñòâà (êàëèé, êàëöèé, ìàãíåçèé, ôîñôîð, æåëÿçî è äð.).
Ïëîäîâåòå íà ìàãäàíîçà ñúäúðæàò åòåðè÷íî ìàñëî (2—3%), à â êîðåíîïëîäà òî å äî 0,10%. Òîâà ìàñëî èìà õàðàêòåðåí ìèðèñ è ïðèÿòåí âêóñ.
• Ìàãäàíîçúò ïîäïîìàãà õðàíîñìèëàíåòî, òîíèçèðà îðãàíèçìà. Îñâåí òîâà òîé óñèëâà äèóðåçàòà è äåéñòâóâà ñïàçìîëèòè÷íî. Òðÿáâà äà ñå èìà ïðåä âèä, ÷å ïðèåò â ïî-ãîëÿìà äîçà, òîé ïðåäèçâèêâà ïðèòîê íà êðúâ â ëèãàâèöàòà íà ñòîìàøíî-÷ðåâíèÿ òðàêò è ìàòêàòà è ìîæå äà ïðåäèçâèêà àáîðò ó áðåìåííè.
Äíåâíàòà äîçà îò çåëåíèòå ÷àñòè íà ìàãäàíîçà å 20 ã, ïðèåò íà 2—3 ïúòè, èëè 5—6 ñóïåíè ëúæèöè èçñóøåíà íàäçåìíà ÷àñò.
• Êîðåíèòå íà ìàãäàíîçà ñå ïðèåìàò â êîëè÷åñòâî 2 ïúòè ïî-ìàëêî îò òîâà íà íàäçåìíàòà ÷àñò.
•  íàøàòà êóõíÿ ìàãäàíîçúò ñå ïðèëàãà ïî÷òè âúâ âñè÷êè áëþäà, è òî îáèêíîâåíî â ïðÿñíî ñúñòîÿíèå.
Èçñóøåíèÿò èìà ïî-ñëàáè âêóñîâè êà÷åñòâà.
• Ìàãäàíîçúò ñå ñëàãà â ÿñòèÿòà, êîãàòî òå ñà ïî÷òè ãîòîâè, íî ñà îùå íà îãúíÿ.
Ìàãäàíîçúò ïîíÿêîãà ñëóæè è êàòî õðàíèòåëåí ïðîäóêò.
Îò íåãî ñå ïðèãîòâÿò ïàíèðàí ìàãäàíîç, ìàãäàíîçåíè êþôòåòà è äð. Ìîæå äà ñå êîìáèíèðà ñ ïî÷òè âñè÷êè ïîäïðàâêè.
Êîðåíèòå ñà îñîáåíî ïîëåçíè êàòî îñíîâåí çåëåí÷óê çà ñóïè.
• Ïëîäîâåòå ñå èçïîëçóâàò çà ïîëó÷àâàíå íà åòåðè÷íî ìàñëî, ñ êîåòî ñå àðîìàòèçèðàò âèíà, ñèðåíåòà è äðóãè ìëå÷íè ïðîäóêòè.
•
|