Ïðîèçõîæäà îò Ñðåäíà è Ìàëà Àçèÿ, ïðåäïîëàãà ñå, ÷å ðîäèíàòà íà ñïàíàêà å Ïåðñèÿ.
Òîé å áèë íåïîçíàò íà äðåâíèòå ãúðöè è ðèìëÿíè. Â Åâðîïà ñå å ïîÿâèë ïî âñÿêà âåðîÿòíîñò ïðåç Èñïàíèÿ, âíåñåí îò àðàáèòå. Îòòàì ñå å ðàçïðîñòðàíèë èç öåëèÿ êîíòèíåíò è â Àìåðèêà.
Áèë å ëþáèì çåëåí÷óê íà Êàòåðèíà Ìåäè÷è. Òîé å åäíà îò çàäúëæèòåëíèòå ñúñòàâêè íà âñè÷êè ïðåäïî÷èòàíè îò íåÿ ñîñîâå. Êîãàòî ïðåç 1533ã. Ñå îìúæâà çà êðàëÿ íà Ôðàíöèÿ, âçèìà ñúñ ñåáå ñè èòàëèàíñêèòå ãîòâà÷è, çà äà èìà êîé äà ãîòâè ñïàíàê âúâ ôðåíñêèÿ êðàëñêè äâîð.
Ïî ñúäúðæàíèå íà õðàíèòåëíè âåùåñòâà è îñîáåíî íà ìèíåðàëíè ñîëè ñïàíàêà çàåìà åäíî îò ïúðâèòå ìåñòà âñðåä çåëåí÷óöèòå.
Ñúäúðæà ñðåäíî 90,1% âîäà, 3,2% áåëòú÷èíè, 3,2% âúãëåõèäðàòè.
Êîëè÷åñòâîòî íà ìàçíèíè å íåçíà÷èòåëíî.
Áîãàò íà âèòàìèí Ñ, ïðîâèòàìèí À (êàðîòèí), âèòàìèíè Â, Â1, Â2, Â6, ÐÐ è â ïî-ìàëêî êîëè÷åñòâî Âèòàìèí Ê.
 ñïàíàêà ñå ñúäúðæà ìíîãî öåííàòà ôîëèåâà êèñåëèíà, êàêòî è ìèíåðàëíè âåùåñòâà – êàëèè, ìàãíåçèé, æåëÿçî, ôîñôîð, êàëöèé, õëîð, éîä, è â ïî-ìàëêè êîëè÷åñòâà ìàíãàí è ìåä.
Âèòàìèíèòå â ñïàíàêà ñà äîñòà óñòîé÷èâè ïðè âàðåíå è êîíñåðâèðàíå.
Ïðè êóëèíàðíà îáðàáîòêà íà ñïàíàêà ãîëÿìà ÷àñò îò ìèíåðàëíèòå ìó âåùåñòâà ïðåìèíàâàò âúâ âîäàòà, à ïðè ïðîäúëæèòåëíî âàðåíå ñå óíèùîæàâàò è íÿêîè ñúñòàâêè. Åòî çàùî ñïàíàêà å îñîáåíî öåíåí â ïðÿñíî ñúñòîÿíèå ïîä ôîðìàòà íà ñàëàòè, à ïðè âàðåíå òðÿáâà äà ñå îïîëçîòâîðÿâà è âîäàòà, â êîÿòî å âðÿë.
Ñïàíà÷íèòå êîðåíè ñúùî òðÿáâà äà ñå èçïîëçâàò çà õðàíà – çà ïðèãîòâÿíå íà ñàëàòè, ñóïè è äð.
Ñïàíàêà ëåêóâà:
Çà ëå÷åáíè öåëè è ïî-áúðç åôåêò çà ïðåäïî÷èòàíå å ïèåíåòî íà èçöåäåí ïðåñåí ñîê îò ñïàíàê (÷èñò) èëè ñìåñåí ñúñ ñîê îò ìîðêîâè.
Ïîðàäè áîãàòîòî ñúäúðæàíèå íà æåëÿçî, ôîëèåâà, êèñåëèíà, âèòàìèíèòå Ñ è Ê, ñïàíàêúò ïîâèøàâà õåìîãëîáèíà â êðúâòà, çàòîâà å ïîëåçåí çà ëå÷åíèå íà ìàëîêðúâèå è ðàçëè÷íè àíåìèè.
Àêî äåòåòî âè èìà ïðîáëåì ñ ðàñòåæà, íåêà äà ÿäå ñïàíàê êàòî Ïîïàé Ìîðÿêà, êàðîòèíúò (ïðîâèòàìèí À) êîéòî ñå ñúäúðæà â íåãî ïîìàãà çà óâåëè÷àâàíåòî íà ðúñòà.
Ïîëåçíà õðàíà çà äèàáåòèöèòå, çàùîòî ñîêà îò ñïàíàê ïîäñèëâà ñåêðåöèÿòà íà èíñóëò îò ïàíêðåàñà.
Ïîðàäè íèñêàòà ñè êàëîðè÷íîñò å ïîäõîäÿùà äèåòè÷íà õðàíà ïðè çàòëúñòÿâàíå è àòåðîñêëåðîçà.
Âèñîêîòî ñúäúðæàíèå íà êàðîòèíîèäè è õëîðîôèë – è äâåòå ñà âåùåñòâà, êîèòî äîêàçàíî íàìàëÿâàò ðèñêà îò ðàê.
Óñïîêîÿâà áîëêèòå ïðè êîëèòè, ïîëåçåí å ïðè âúçïàëåíèå íà õðàíîñìèëàòåëíèòå îðãàíè.
Ïîìàãà çàðàñòâàíåòî íà ÿçâè è ðàíè â ÷åðâàòà, èìà ëåê ñëàáèòåëåí åôåêò ïðè çàïåê.
Óêðåïâà èìóííàòà ñèñòåìà.
Îñîáåíî å ïîëåçåí ïðè ïóøà÷èòå, òúé êàòî òîé å îñîáåíî åôèêàñåí ñðåùó ðàêà íà áåëèòå äðîáîâå.
|